Kuruluş ve Amaç

Osmanlı Döneminde Mimarlar

Mimarlar Türkiye’de 19.Yüzyıla kadar Osmanlı İmparatorluğu saray teşkilatı içinde, "sermimar" Yönetiminde kamu yapılarını üreten "hassa mimarları" olarak yer alıyordu. Yapılara ilişkin kuralların belirlenmesi ve yapı faaliyetlerinin denetlenmesi bu kurum tarafından yapılıyordu. Kamu yapıları dışında konut vb. yapıların tasarımı ve uygulaması, loncalara bağlı "yapı ustaları" eliyle yürütülüyordu. 19. Yüzyılın ikinci yarısında batılaşma hareketleri içinde mimarların sarayda ve kamu dışı alanlardaki tarihi örgütlenmesinin de çözüldüğü görülmektedir.

Cumhuriyet Yılları’nda İlk Örgütlenme

1928 yılından Mimarlar Odasının kurulduğu 1954 yılına kadar mimarlar, genel dernek statüsünde çalışan "Yüksek Mimarlar Birliği" ve "Mimarlar Derneği" ile mesleki örgütlenmelerini sürdürmüşlerdir. Mimarlar Derneği, mesleki etkinliğin geliştirilmesi ve yasal güvenceler sağlanmasında önemli kazanımlar elde etmiş, Mimarlar Odası’na devretmiştir.

Mimarlar Odasının Kuruluşu

Mimarlar Odası 1954 yılında çıkarılan 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimarlar Birliği yasası ile kurulmuştur. Yasa, Mimarlar Odasına şu görevleri vermektedir:

Mimarların ortak ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki çalışmalarını kolaylaştırmak,

Mesleğin genel çıkarlara uygun olarak gelişimini sağlamak,

Mimarların birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü hakim kılmak üzere meslek disiplinini korumak.

Meslek ve meslek çıkarlarıyla ilgili konularda resmi makamlarla işbirliği yaparak yardım ve önerilerde bulunmak,

Meslekle ilgili bütün mevzuat, normlar şartnameleri incelemek, bunlar hakkındaki görüş ve düşüncelerini ilgililere bildirmek.

1980’li yıllara kadar çalışmalarını ülkenin üç büyük kenti İstanbul, Ankara ve İzmir’de kurulan Şubeler ile yürüten Mimarlar Odasının bugün 23 ilde Şubesi 82 kentte Temsilciliği ve 61 kentte Oda Temsilcisi bulunmaktadır.

Mimarlar Odası’nın Örgüt Yapısı

Mimarlar Odasının genel Yönetim merkezi başkent Ankara’dadır ve iki yılda bir Şube delegelerinin katılımıyla yapılan Genel Kurulda seçilen 7 kişilik bir Merkez Yönetim Kurulu (MYK) ile yönetilmektedir. Genel Kurulda ayrıca seçilen Onur Kurulu ile Denetleme Kurulu da Oda merkezinde görev yapmaktadır. Mimarlar Odası Yönetim Kurulu çalışmalarını, görevlendirdiği Uluslararası İlişkiler, Yayın, Eğitim, Yarışmalar, Mesleği Uygulama ve Mesleki Denetim Komiteleri eliyle ve Şubelerle ilişkili olarak yürütmektedir.

Oda çalışmalarının ağırlıklı bir bölümü Şubeler tarafından gerçekleştirilmekte, Oda (MYK) merkezi birimler arasında eşgüdümü sağlamakta, genel politikaları belirlemekte ve meslek örgütlenmesini merkezi düzeyde temsil etmektedir. Mimarlar Odası Şubeleri iki yılda bir, Şubelere kayıtlı bütün mimarların katılımıyla yapılan genel kurullarda seçilen Yönetim kurulları tarafından yönetilmektedir.

Temsilcilikler, mimar sayısının sınırlı olduğu kentlerde bölgedeki Şubelere bağlı olarak çalışırlar ve ayrı Yönetim kuralları vardır. Mesleki Denetim Görevlileri ise, mimar sayısı temsilcilik kurulmasına yeterli olmayan küçük kentlerde, mimarlık hizmetlerinin denetimi amacıyla, kentteki üyelerin önerileri dikkate alınarak Şube Yönetim Kurulu tarafından atanır.

Mesleğin Uygulanmasında Mimarlar Odası

Mimarlar Odası, mesleğin uygulanmasında etkin bir konum kazanmıştır. Oda örgütünün bulunduğu çoğu kentte, belediyelerle, yapılan protokoller uyarınca, mimari projeler belediyece onaylanmadan önce Oda denetiminden geçmektedir. Koruma Kurullarınca onaylanacak projeler için de Oda denetimi gerekmektedir.

Bu uygulama hükümet ve belediyelerin siyasal tutumuna göre zaman zaman aksayabilmekte, bu nedenle Oda uygulamanın yasal zorunluluk haline gelmesi için çalışmaktadır.

Mimarlar Odası, ülkede resmi kuruluşlarca açılan ulusal ve uluslararası mimari proje yarışmalarının Odaca ve UIA tarafından benimsenen kurallara uygun düzenlenmesi konusunda titizlik göstermektedir. Resmi yarışmalarda jüri üyelerinin çoğunluğu Mimarlar Odası Yarışmalar Komitesi tarafından önerilen adaylar arasından belirlenmektedir.

Mimarlar Odası ayrıca her iki yılda bir düzenlediği Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödüller ile kamuoyunda mesleğin tanıtılmasını ve mimarlık ürünlerinin değerlendirilmesini sağlamaktadır.

Yayın ve Uluslararası İlişkiler

Oda, meslek içi eğitimi genellikle yayın ve mesleki konferans, panel vb. toplantılarla sürdürmektedir. 1963 yılından bu yana yayınlanan MİMARLIK dergisi bütün Oda üyelerine ücretsiz dağıtılmaktadır. Ayrıca Şubelerde bölgesel dergiler yayınlanmaktadır.

Mimarlık Haberler (Genel Merkez Haber Bülteni)

Mimarlık (Genel Merkez tarafından yayınlanan dergi) Ege Mimarlık (İzmir Şubesi tarafından yayınlanan dergi) Batı Akdeniz Mimarlık (Antalya Şubesi tarafından yayınlanan dergi) Bakırköy'de Mimarlık (Bakırköy Temsilciliği tarafından yayınlanan dergi)

Bunların dışında tüm Şubeler kendi üyelerine yönelik olarak düzenli Bülten yayınlamaktadır.

Kuruluşundan başlayarak Mimarlar Odası UIA (Uluslararası Mimarlar Birliği) içinde yeralmış, UIA çalışmalarına katılmış değişik dönemlerde UIA Yönetim organlarında da görev almıştır. Son yıllarda bölgesindeki diğer ülkelerin mimarlık meslek kuruluşlarıyla yoğunlaşan ilişkiler sonucu, Akdeniz Mimarlar Birliği (UMAR) ve Karadeniz Mimarlar Forumunun etkinlik kazanmasında Mimarlar Odası önemli katkılarda bulunmuştur.

Mimarlar Odası ve Toplumsal Sorumluluk

Mimarlar Odası kendisine yasalarla verilen görevleri toplumsal sorumluluk açısından en geniş biçimde yorumlamış ve toplumsal gelişmeler içinde etkin bir konum kazanmıştır.

Mimarlar Odası, Merkez, Şube ve Temsilcilik örgütleriyle ülkenin her yerindeki kentsel sorunların mimarlık ilkeleri ışığında mücadelesini vermektedir. Kentlerdeki ulaşım, altyapı, kentsel yenileme, koruma projeleri, yeni yapı izinleri, imar planı vb. uygulamaları kamu yararı açısından değerlendiren Mimarlar Odası bu konularda kamuoyuna yönelik kampanyalar sürdürmektedir. Kent, toplum ve ülke çıkarlarını gözetmeyen imar kararları ve uygulamalarına karşı da gerektiğinde yargı yoluna giderek davalar açmaktadır.

Mimarlar Odası ve Politika

Mimarlar Odası diğer meslek kuruluşları ve aydın çevrelerle birlikte ülke siyasal yaşantısının etkin bir öğesi olmuştur. Türkiye’deki siyasal gelişmeler içinde Mimarlar Odası kuruluşundan bu yana meslek alanının yanısıra genel konularda, ekonomik kalkınma, insan hakları ve demokratikleşme mücadelesinde görüş belirten ve çoğu zaman muhalefet işlevini yerine getiren bir konumda olmuştur.